یک متنِ تاریخی

دارم تزوکات تیموری می‌خونم که شرح تیتروارِ لشکرکشی‌ها و ت‌های تیمور گورکان ملقب به تیمور لنگ (۱۳۳۶ - ۱۴۰۵م) از زبان خودش است ، که ظاهراً به دست کاتبان دربار یا حکومتش ثبت و ضبط شده است (؟) هرچند که در اصالت این متن میان کارشناسان اختلاف هست (به نظر برخی از کارشناسان رویدادهای ثبت شده در این متن از لحاظ تاریخی تطبیق نمی‌کنند (؟)) اما برای من جالب است و به نظرم مطالعه‌ش خالی از لطف نباشد ! چراکه یک تصویر کلی از فضای ی-اجتماعی آن دوران ، و اینکه فاتحانی مثل تیمور در دوران خودشان چطور فکر و عمل می‌کرده‌اند به خواننده می‌دهد . و جالبه که مطالعه‌‌ی این متن همزمان من را به یاد سریال تاریخی 'سربدارن' انداخت که زمان بچگی از تلوزیون تماشا می‌کردم (اون زمان سریال‌های تلوزیون قابل مشاهده بودند و گاهاً خاطره‌ساز !) و دقیقاً وقتی یاد آن سریال افتادم که در قسمتی از متن خواندم : زمانی که تیمور به قصد فتح بلاد ایران به شهرهای (ملوک) مختلف و طوایف حاکم بر آنها حمله می‌کند ، اول سعی می‌کند از اتحاد این ممالک در مقابل خود و لشکرش جلوگیری کند و بعد بر سر هرکدام خراب شده و آن‌ها را یک‌به‌یک ضمیمه‌ی حاکمیت خود می‌کند . سپس برای آنها در قالب نوعی حکومت نظامی ، داروغه تعیین می‌کرده تا بر امورات آن شهر حاکم و ناظر باشند ، در این بین شهر اصفهان زیرِ بار نمی‌رود و شورش (قیام) می‌کند ، قیام‌کنندگان داروغه‌ی دست‌نشانده را به اضافه‌ی سه هزار سربازِ تیموری می‌کُشند . وقتی شرح این قیام رو می‌خوندم ضمنِ تحسین شجاعتِ مردم اصفهان و تاریخ جالبِ این شهرِ تاریخی ، یادِ سریال سربداران افتادم ! یاد قاضی شارع (شخصیت منفی داستان) که همیشه هنگام خطابه با تأکید می‌گفت : "اهالیِ باشتین .!!" و آن شعار معروف‌شان که : "ما سر به دار می‌دهیم ، تن به ذلت نمی‌‌دهیم ." . این برام خیلی جالب بود ! و جالب‌تر اینکه قیام سربداران که توسط مردم سبزه‌وار در تاریخِ خودش با استقلال از ایلخانان به پیروزی رسید و مدتی در خراسان حاکم بودند توسط همین تیمور سرکوب شد . و من بدونِ اینکه به این امر واقف باشم (هنوز به اون قسمت‌ها نرسیدم ، اگر چیزی درباره‌ی سربداران در متن وجود داشته باشد (؟)) ، فضای آن دوران را (بصورت تصویری) تنها از خلال متن گرفتم ؛ این قابل توجه است چون ادبیاتِ بکار رفته در متن به نوعی حالت گزارشی دارد و یک اثر ادبی (طوریکه به وقایع شاخ و برگ بدهد و فضاسازی کند) به حساب نمی‌آید . پس به نظرم باید این حسِ روشن و دیدِ واضح را که من از خواندن متن دریافت کردم ، به حساب موفقیت سریال سربداران گذاشت و به عوامل ساختش تبریک گفت !
موردِ بامزه‌ی دیگه‌ای که متوجه شدم این است که به استناد این متن تیکه‌کلام تیمور لنگ ، هر وقت قصد داشت اعمال و افکارش را شرح بدهد : "کنکاشی که [.] کردم" بوده است !! که معادلش به زبان ما می‌شود 'حساب‌کتاب کردن' یا 'دو دوتا چهارتا کردن' و از این‌ قبیل . !!

♧ اما درباره‌ی قیامِ سربداران ، در ویکیپدیا خواندم :
"سربداران نام جنبشی از شیعیان ایران، در سده هشتم خورشیدی بود. پس از یکصد و بیست سال چیرگی قوم تاتار و مغول بر ایران و بسیاری از مناطق آسیا، جنبشی مردمی در باشتین و سبزوار خراسان علیه ستم و تعدی فرمان‌روایان مغول و عاملان آنان با شعار : (سر به دار می‌دهیم تن به ذلت نمی‌دهیم) رخ داد. از تلاش پیگیر رهبران آزاده این قیام، منجر به تشکیل حکومت مستقل ملی و شیعه مذهب ایرانی در خراسان شد ."
♧ درباره‌ی تیمور لنگ (همان منبع) :
"تیمور گورکان (۷۴۸–۷۸۳ ه‍.خ / ۷۷۱–۸۰۷ ه‍.ق / ۱۳۳۶–۱۴۰۵ م.)، معروف به تیمور لنگ، نخستین پادشاه گورکانی(تیموری) و پایه‌گذار این دودمان شاهی است که در بیشتر سرزمین‌های آسیای مرکزی و غربی حکمرانی کرد. تیمور در زبان جغتایی به معنای آهن» است و از او با القاب امیر تیمور»، تیمور لنگ»، تیمور گورکان» و صاحبقران» یاد شده‌است."
♧ سریالِ سربداران ، ویکیپدیا :
"سربداران سریالی است تاریخی که بر اساس قیام سربداران خراسان به رهبری شیخ حسن جوری علیه استیلای مغول بر ایران ساخته شده‌است. کارگردان این مجموعه محمدعلی نجفی بوده و کیهان رهگذار نویسندگی و مشاور کارگردانی آن را بر عهده داشته‌است."